राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे काय

देशांतर्गत संस्था व व्यक्तींनी एका आर्थिक वर्षात मिळवलेले उत्पन्न म्हणजे राष्ट्रीय उत्पन्न होय. राष्ट्रीय उत्पन्न हे तीन पद्धतीने मोजली जाते. 1) उत्पन्न पद्धत (income method) 2) उत्पादन पद्धत (product method) 3) खर्च पद्धत (expenditure method) 1) उत्पन्न पद्धत(income method) – या पद्धतीत उत्पादनाच्या घटकांच्या मालकांना प्राप्त होणार्‍या घटक उत्पन्नाच्या आधारावर केली जाते.वस्तू व सेवांच्या उत्पादनाचे घटक म्हणजे भूमी, श्रम, भांडवल, उद्योग, कौशल्य वापरले जाते.त्यांच्या मालकांना उत्पन्न म्हणजे खंड, मजुरी, व्याज व नफा प्राप्त होतो. याला राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याचे उत्पन्न पद्धत म्हणतात. उत्पन्न पद्धतीत घटक किंमत विचारात घेतली जाते. 2) उत्पादन पद्धत (product method) – या पद्धतीत राष्ट्रीय उत्पन्न हे उत्पादन संस्थांच्या मूल्यवर्धित यांची बेरीज करून काढली जाते. उत्पादन पद्धतीने काढलेले राष्ट्रीय उत्पन्न हे बाजारभावाला मोजलेले असते. 3) खर्च पद्धत(expenditure method) – राष्ट्रीय उत्पन्नाचे मोजमाप खर्च पद्धतीने ही करता येते. अंतिम वस्तू व सेवा विकत घेण्यासाठी लोकांनी केलेल्या खर्चाचा विचार केला जातो. यासाठी उपभोग खर्च व गुंतवणूक खर्च यांची बेरीज केले जाते. उपभोग खर्च खाजगी आणि सरकारी अशा प्रकारचा असतो. गुंतवणूक खर्च देशातील आणि परदेशातील असा दोन प्रकारचा असतो. • ▼ (933) • ► (80) • ► (15) • ► (28) • ► (21) • ► (9) • ► (7) • ► (25) • ► (2) • ► (2) • ► (1) • ► (11) • ► (2) • ► (4) • ► (2) • ► (1) • ► (78) • ► (1) • ► (1) • ► (5) • ► (1) • ► (26) • ► (28) • ► (16) • ▼ (324) • ► (4) • ► (15) • ► (1) • ► (22) • ▼ (20) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ► (13) • ► (12) • ► (18) • ► (...

संपत्तीच्या उपयोगातून निर्माण होणारा वा मानवी श्रमांच्या मोबदल्यात मिळणारा, पैशाच्या वा अन्य सामग्रीच्या स्वरूपातील लाभ. शारीरिक किंवा मानसिक श्रम, व्यापार, भांडवल गुंतवणूक यांसारख्या आर्थिक कृतींतून व्यक्तीला वा कंपनीला उत्पन्न मिळते. श्रम व भांडवलावरील मालकी हे उत्पन्न मिळविण्याचे दोन मार्ग आहेत. स्थूलमानाने रोजगारीपासून मिळणारे म्हणजेच श्रमजन्य आणि मालमत्तेपासून मिळणारे, असे उत्पन्नाचे दोन प्रकार पाडता येतात. श्रमजन्य उत्पन्नात वेतनाचा समावेश होतो. मालमत्तेपासून मिळणाऱ्या उत्पन्नात खंड, व्याज व नफा यांचा अंतर्भाव होतो. राष्ट्रीय उत्पन्नाच्या निर्मितीत भूमी, मजूर, भांडवल व प्रवर्तक हे चार घटक सहभागी असतात. या उत्पादक घटकांच्या सेवेचे मोल अनुक्रमे खंड, वेतन, व्याज व नफा या स्वरूपात केले जाते. निरनिराळ्या प्रकारची अशी जी उत्पन्ने प्रत्येक व्यक्तीला मिळत असतात, त्यांची बेरीज केली म्हणजे त्या व्यक्तीचे वैयक्तिक उत्पन्न किती ते समजते. उत्पन्न-प्रकारांचे काटेकोर वर्गीकरण तात्विक विवेचनात करता येते. परंतु विविध उत्पन्नप्रकार एकमेकांत मिसळत असल्यामुळे असे वर्गीकरण व्यवहारात करता येणे कठीण असते. उदा., प्रवर्तकाला जो नफा मिळतो, त्यात कित्येकदा व्यवस्थापनाच्या कामगिरीबाबतचे वेतन, त्याने स्वतःचे भांडवल गुंतविले असल्यास त्यावरील व्याज, जमिनीसारख्या मालमत्तेपासून प्राप्त होणारा खंड इ. गोष्टी अंतर्भूत असतात. अशा सरमिसळीमुळे निर्माण होणाऱ्या अडचणी लक्षात घेऊन शक्य तेवढे काटेकोर वर्गीकरण करावे लागते व जरूर तो खुलासा त्या वर्गीकरणास जोडावा लागतो. वैयक्तिक उत्पन्नाचे वास्तविक व द्रव्य उत्पन्न, समग्र व निव्वळ उत्पन्न, अर्जित व अनर्जित उत्पन्न असे पोटभेद करता येतात. वैयक्तिक उत्पन्नाखेरीज रा...

योग्य उत्तर 1 आणि 2 दोन्हीही आहे. • समायोजित निव्वळ राष्ट्रीय उत्पन्न (एएनएनआय) = ( स्थूल राष्ट्रीय उत्पन्न) – ( स्थिर भांडवलाचा वापर)– ( नैसर्गिक भांडवलाचा ऱ्हास) (ऊर्जा, खनिजे, इमारती लाकूड), येथे स्थिर भांडवलाच्या वापराला अनेकदा घसारा म्हणून संबोधले जाते. • एएनएनआय हे उपलब्ध उत्पन्नाचे मोजमाप आहे जे देशाचा भविष्यातील उपभोग वाढवण्यासाठी वापरला जाऊ शकतो किंवा गुंतवणूक करू शकतो. • एएनएनआय म्हणजे जीएनआय वजा स्थिर भांडवल आणि नैसर्गिक संसाधनांचा ऱ्हास. • नैसर्गिक संसाधनांच्या ऱ्हासाची वजावट, ज्यामध्ये निव्वळ जंगलाचा ऱ्हास, उर्जा कमी होणे आणि खनिजे कमी होणे समाविष्ट आहे, नैसर्गिक संसाधनांच्या उत्खनन आणि कापणीशी संबंधित मालमत्ता मूल्यांमधील घट दर्शवते. हे स्थिर मालमत्तेच्या घसारासारखे आहे. • समायोजित निव्वळ राष्ट्रीय उत्पन्न (एएनएनआय) हे उप-सहारा आफ्रिकेतील अनेक देशांप्रमाणे कमी-उत्पन्न, संसाधन-समृद्ध अर्थव्यवस्थांवर लक्ष ठेवण्यासाठी उपयुक्त आहे, कारण अशा अर्थव्यवस्थांमध्ये अनेकदा मोठ्या प्रमाणात नैसर्गिक संसाधने कमी होत असल्याचे तसेच परदेशी खाण कंपन्यांना संसाधन भाड्याने मोठ्या प्रमाणात निर्यात केली जाते. • स्थूल राष्ट्रीय उत्पन्न (जीएनआय) म्हणजे देशाच्या लोकांकडून आणि व्यवसायांनी कमावलेली एकूण रक्कम होय. एखाद्या देशाच्या संपत्तीचा वर्षानुवर्षे मोजमाप करण्यासाठी आणि त्याचा मागोवा घेण्यासाठी याचा वापर केला जातो. या संख्येमध्ये देशाचे सकल देशांतर्गत उत्पादन तसेच परदेशातून मिळणारे उत्पन्न यांचा समावेश होतो. • ( जीएनआय – घसारा) याला निव्वळ राष्ट्रीय उत्पन्न (एनएनआय) म्हणतात. • भारतामध्ये, राष्ट्रीय उत्पन्न, जीएनपी, जीडीपी आणि राष्ट्रीय उत्पन्नाशी संबंधित इतर डेटाचे अंदाज राष्ट्रीय...

राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजे काय? राष्ट्रीय पेन्शन योजना वृद्धापकाळात आर्थिक सुरक्षा आणि स्थिरता प्रदान करतात जेव्हा लोकांकडे उत्पन्नाचे कोणतेही नियमित स्रोत नसतात.सेवानिवृत्ती योजना हे सुनिश्चित करतात की लोकांना सन्माननीय जीवन जगण्याची आणि त्यांच्या वाढत्या वर्षांमध्ये कोणतीही तडजोड न करता चांगले जीवनमान राखण्याची सुविधा मिळते. निवृत्तीवेतन योजना लोकांना त्यांच्या बचतीची गुंतवणूक करण्याची आणि जमा करण्याची संधी देतात ज्यामुळे त्यांना निवृत्तीच्या वेळी वार्षिकी योजनेच्या रूपात नियमित उत्पन्न म्हणून एकरकमी रक्कम मिळू शकते. भारत सरकार बऱ्याच योजना या आपल्या नागरिकांसाठी आणत असते त्याचा लाभ आपल्याला बऱ्याच अंशी करून घेता येतो पण नेमक याबाबतीत ज्ञान नसण हीच आपली समस्या असते. अशीच एक सेवा राष्ट्रीय पेन्शन योजने बद्दल आपण आज सविस्तर जाणून घेणार आहोत. राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजे काय, त्याची वैशिष्ट्ये आणि कर लाभ आणि लॉगिन कसे करावे? राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजे काय? (National pension System) राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजेच “National pension System” ही भारत पेंशन फंड नियमक आणि विकास प्राधिकरण (पीएफआरडीए) आणि केंद्र सरकार अंतर्गत सेवानिवृत्तीसाठी स्वैच्छिक आणि दीर्घकालीन गुंतवणूक योजना आहे. राष्ट्रीय पेन्शन योजना हा केंद्र सरकारचा सामाजिक सुरक्षा उपक्रम आहे. हा पेन्शन उपक्रम सशस्त्र दल वगळता सार्वजनिक, खाजगी आणि अगदी असंघटित क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी खुला आहे. ही योजना लोकांना त्यांच्या नोकरी दरम्यान नियमित अंतराने पेन्शन खात्यात गुंतवणूक करण्यास प्रोत्साहित करते. निवृत्तीनंतर, ग्राहक कॉर्पसची काही टक्के रक्कम काढू शकतो. राष्ट्रीय पेन्शन योजना खातेदार म्हणून, तुम्हाला तुमच्या न...

– सागर भस्मे या लेखातून आपण राष्ट्रीय उत्पन्नाबाबत जाणून घेऊ या. राष्ट्रीय उत्पन्न हा स्थूल अर्थशास्त्राचा एक महत्त्वाचा विषय आहे. देशाच्या अर्थव्यवस्थेत शेती आणि उद्योग, व्यापार आणि बाजारपेठा , बँक आणि वित्तीय संस्था, विविध विभाग आणि त्यांची कार्यालये, इत्यादींचा समावेश होतो. राष्ट्रीय उत्पन्न हे उत्पादन, वितरण, विनिमय आणि उपभोग या आर्थिक क्रियांचे एकत्रित मापक असते. याबरोबरच ते देशातील लोकांच्या आर्थिक कल्याणाचे वस्तुनिष्ठ ‌निर्देशकही आहे. आधुनिक अर्थव्यवस्था पैशावर आधारित आहे. त्यामुळे देशाचे राष्ट्रीय उत्पन्न हे पैशांमध्ये व्यक्त केले जाते. देशाचे एकूण उत्पन्न म्हणजे राष्ट्रीय उत्पन्न होय. खऱ्या अर्थाने राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एका वर्षाच्या कालावधीत देशात उत्पादित होणाऱ्या वस्तू व सेवांचा प्रवाह होय‌. राष्ट्रीय उत्पन्नाबद्दल इतर काही व्याख्यासुद्धा तज्ज्ञांनी केलेल्या आहेत. जसे की, राष्ट्रीय उत्पन्न समिती. प्रा. पी. सी. महालनोबीस यांच्या अध्यक्षतेखाली भारत सरकारद्वारे ऑगस्ट १९९४ मध्ये नियुक्त केलेल्या राष्ट्रीय उत्पन्न समितीमध्ये प्रा. डी .आर. गाडगीळ आणि डॉ. व्ही. के. आर.व्ही. राव हे सदस्य होते. या समितीने राष्ट्रीय उत्पन्नाची व्याख्या मांडलेली आहे, ती पुढीलप्रमाणे, “राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एखाद्या विशिष्ट कालखंडात निर्माण करण्यात आलेल्या वस्तू आणि सेवांचे दुहेरी मोजदाद होऊ न देता केलेले मापन होय.” तसेच प्रा. ए. सी. पीगू यांच्या मते, “समाजाच्या वस्तुनिष्ठ उत्पन्नाच्या ज्या भागाची पैशात मोजदाद करता येते, असा भाग म्हणजे राष्ट्रीय उत्पन्न होय,” या उत्पन्नात निव्वळ विदेशी उत्पन्नाचा समावेश केला जातो. तसेच प्रा. आयर्विंग फिशर यांच्या मते राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एका वर्षा...

• हे एका वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे • हे दोन वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे • हे he; वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे • हे एका वर्षात देशाबाहेर उत्पादित सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे योग्य उत्तर पर्याय 1, म्हणजे हे एका वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे. • देशामध्ये दिलेल्या वर्षात उत्पादित केलेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांवर खर्च झालेल्या एकूण पैशाला राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणतात. • हे निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन वजा अप्रत्यक्ष कर आणि शासनाने दिलेले अनुदान म्हणून देखील परिभाषित केले जाऊ शकते. • NI = बाजारमूल्यावर NNP – अप्रत्यक्ष कर – अनुदान

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • रेन वॉटर हार्वेस्टिंग म्हणजे काय? रेन वॉटर हार्वेस्टिंग हे पावसाचे पाणी गोळा करण्यासाठी आणि साठवण्यासाठी वापरले जाणारे एक तंत्र आहे जे नैसर्गिक किंवा मानवनिर्मित पाणलोट क्षेत्र जसे की छप्पर, संयुगे, टेकडी उतार, खडकाळ पृष्ठभाग किंवा कृत्रिमरित्या दुरुस्त केलेले अभेद्य किंवा अर्ध-प्रवण पृष्ठभाग. प्रक्रिया कृत्रिमरित्या डिझाइन केलेल्या प्रणाली वापरून चालते. रेन वॉटर हार्वेस्टिंगद्वारे गोळा केलेले पाणी फिल्टर, साठवून विविध कामांसाठी वापरले जाऊ शकते. हे देखील पहा: पाणी साठवण्याचे तंत्र: ते महत्त्वाचे का आहे? • योग्य गाळण्याची प्रक्रिया (पिणे, पाणी पिण्याची बाग) सह घरगुती वापर म्हणून काम करणे. • अनफिल्टर्ड लँडस्केप सिंचन म्हणून काम करणे, विशेषतः कोरडवाहू जमिनीसाठी शेती • भूजल पुनर्भरणाला चालना देण्यासाठी, ज्यामुळे जमिनीची सुपीकता आणखी वाढेल. • सीवेज ट्रीटमेंट प्लांटचा ओव्हरलोड, शहरी पूर आणि वादळाच्या पाण्याचा विसर्ग कमी करण्यासाठी; पृष्ठभागावरील स्वच्छ, ताजे पाणी धातू, कीटकनाशके, खते आणि इतर गाळांपासून मुक्त ठेवते. • किनारी समुदायांमध्ये खाऱ्या पाण्याचा ओघ कमी करण्यासाठी. • पावसाचे पाणी साठवण्याच्या पद्धती इतर शुद्धीकरण किंवा पंपिंग पद्धतींपेक्षा परवडणाऱ्या आहेत आणि उच्च दर्जाचे पाणी सुनिश्चित करतात. • त्यामुळे भूगर्भातील पाण्याची मागणी कमी होते. रेन वॉटर हार्वेस्टिंग सिस्टीम असल्‍याने जलचराची उत्‍पादन क्षमता वाढते ज्यामुळे भूजल पातळी वाढते. रेन वॉटर हार्वेस्टिंग: फायदे • हे सहज उपलब्ध होणारे अक्षय जलस्रोत आहे. • रेन वॉटर हार्वेस्टिंगमुळे शहरी पूरस्थिती कमी होते. • रेन वॉटर हार्वेस्टिंगमुळे मातीची धूप थांबेल. • रेन वॉटर हार्वेस्टिंग हा प...

– सागर भस्मे या लेखातून आपण राष्ट्रीय उत्पन्नाबाबत जाणून घेऊ या. राष्ट्रीय उत्पन्न हा स्थूल अर्थशास्त्राचा एक महत्त्वाचा विषय आहे. देशाच्या अर्थव्यवस्थेत शेती आणि उद्योग, व्यापार आणि बाजारपेठा , बँक आणि वित्तीय संस्था, विविध विभाग आणि त्यांची कार्यालये, इत्यादींचा समावेश होतो. राष्ट्रीय उत्पन्न हे उत्पादन, वितरण, विनिमय आणि उपभोग या आर्थिक क्रियांचे एकत्रित मापक असते. याबरोबरच ते देशातील लोकांच्या आर्थिक कल्याणाचे वस्तुनिष्ठ ‌निर्देशकही आहे. आधुनिक अर्थव्यवस्था पैशावर आधारित आहे. त्यामुळे देशाचे राष्ट्रीय उत्पन्न हे पैशांमध्ये व्यक्त केले जाते. देशाचे एकूण उत्पन्न म्हणजे राष्ट्रीय उत्पन्न होय. खऱ्या अर्थाने राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एका वर्षाच्या कालावधीत देशात उत्पादित होणाऱ्या वस्तू व सेवांचा प्रवाह होय‌. राष्ट्रीय उत्पन्नाबद्दल इतर काही व्याख्यासुद्धा तज्ज्ञांनी केलेल्या आहेत. जसे की, राष्ट्रीय उत्पन्न समिती. प्रा. पी. सी. महालनोबीस यांच्या अध्यक्षतेखाली भारत सरकारद्वारे ऑगस्ट १९९४ मध्ये नियुक्त केलेल्या राष्ट्रीय उत्पन्न समितीमध्ये प्रा. डी .आर. गाडगीळ आणि डॉ. व्ही. के. आर.व्ही. राव हे सदस्य होते. या समितीने राष्ट्रीय उत्पन्नाची व्याख्या मांडलेली आहे, ती पुढीलप्रमाणे, “राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एखाद्या विशिष्ट कालखंडात निर्माण करण्यात आलेल्या वस्तू आणि सेवांचे दुहेरी मोजदाद होऊ न देता केलेले मापन होय.” तसेच प्रा. ए. सी. पीगू यांच्या मते, “समाजाच्या वस्तुनिष्ठ उत्पन्नाच्या ज्या भागाची पैशात मोजदाद करता येते, असा भाग म्हणजे राष्ट्रीय उत्पन्न होय,” या उत्पन्नात निव्वळ विदेशी उत्पन्नाचा समावेश केला जातो. तसेच प्रा. आयर्विंग फिशर यांच्या मते राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एका वर्षा...

• हे एका वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे • हे दोन वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे • हे he; वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे • हे एका वर्षात देशाबाहेर उत्पादित सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे योग्य उत्तर पर्याय 1, म्हणजे हे एका वर्षात देशात उत्पादित झालेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांचे मुद्रामूल्य आहे. • देशामध्ये दिलेल्या वर्षात उत्पादित केलेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांवर खर्च झालेल्या एकूण पैशाला राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणतात. • हे निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन वजा अप्रत्यक्ष कर आणि शासनाने दिलेले अनुदान म्हणून देखील परिभाषित केले जाऊ शकते. • NI = बाजारमूल्यावर NNP – अप्रत्यक्ष कर – अनुदान

राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजे काय? राष्ट्रीय पेन्शन योजना वृद्धापकाळात आर्थिक सुरक्षा आणि स्थिरता प्रदान करतात जेव्हा लोकांकडे उत्पन्नाचे कोणतेही नियमित स्रोत नसतात.सेवानिवृत्ती योजना हे सुनिश्चित करतात की लोकांना सन्माननीय जीवन जगण्याची आणि त्यांच्या वाढत्या वर्षांमध्ये कोणतीही तडजोड न करता चांगले जीवनमान राखण्याची सुविधा मिळते. निवृत्तीवेतन योजना लोकांना त्यांच्या बचतीची गुंतवणूक करण्याची आणि जमा करण्याची संधी देतात ज्यामुळे त्यांना निवृत्तीच्या वेळी वार्षिकी योजनेच्या रूपात नियमित उत्पन्न म्हणून एकरकमी रक्कम मिळू शकते. भारत सरकार बऱ्याच योजना या आपल्या नागरिकांसाठी आणत असते त्याचा लाभ आपल्याला बऱ्याच अंशी करून घेता येतो पण नेमक याबाबतीत ज्ञान नसण हीच आपली समस्या असते. अशीच एक सेवा राष्ट्रीय पेन्शन योजने बद्दल आपण आज सविस्तर जाणून घेणार आहोत. राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजे काय, त्याची वैशिष्ट्ये आणि कर लाभ आणि लॉगिन कसे करावे? राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजे काय? (National pension System) राष्ट्रीय पेन्शन योजना म्हणजेच “National pension System” ही भारत पेंशन फंड नियमक आणि विकास प्राधिकरण (पीएफआरडीए) आणि केंद्र सरकार अंतर्गत सेवानिवृत्तीसाठी स्वैच्छिक आणि दीर्घकालीन गुंतवणूक योजना आहे. राष्ट्रीय पेन्शन योजना हा केंद्र सरकारचा सामाजिक सुरक्षा उपक्रम आहे. हा पेन्शन उपक्रम सशस्त्र दल वगळता सार्वजनिक, खाजगी आणि अगदी असंघटित क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी खुला आहे. ही योजना लोकांना त्यांच्या नोकरी दरम्यान नियमित अंतराने पेन्शन खात्यात गुंतवणूक करण्यास प्रोत्साहित करते. निवृत्तीनंतर, ग्राहक कॉर्पसची काही टक्के रक्कम काढू शकतो. राष्ट्रीय पेन्शन योजना खातेदार म्हणून, तुम्हाला तुमच्या न...